Historische vereniging al meer dan 25 jaar op de bres voor herstel
Begin 2016 maakte het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard bekend de Snelle Sluis bij Moordrecht te willen slopen. De Historische Vereniging Moordrecht klom toen direct in de pen om dit icoon voor de Zuidplas voor sloop te behoeden. Ook werd een petitie gestart tegen de sloopplannen, die inmiddels door meer dan 1000 ongeruste burgers wordt gesteund.
Minder bekend is dat de historische vereniging al veel langer strijdt tegen de aftakeling van het watermonument. Sinds 1991, meer dan 25 jaar geleden, heeft het HVM-bestuur het hoogheemraadschap, de provincie en de gemeente Zuidplas keer op keer gewezen op de slechte staat van de sluis en het grote belang van herstel.
Eind juli 2017 is een gesprek gepland met het waterschap over de toekomst van het historische complex. Hopelijk is de strijd tegen sloop niet vergeefs geweest.
Om inzicht te geven in de historie van de Snelle Sluis en de lange strijd van de historische vereniging voor behoud van het monument, geven we hieronder een chronologisch overzicht van de mijlpalen, vanaf de 17e eeuw tot nu toe, ondersteund met de bijbehorende documenten.
-
1697
De dorpen in en rond het huidige Zuidplasgebied worden bedreigd door de oprukkende plassen die waren ontstaan door de vervening. De eerste plannen voor inpoldering worden gesmeed.
1807
Particuliere plannen voor de inpoldering van het Zuidplasgebied komen niet van de grond. Het Rijk pakt daarom deze taak op en start een Staatsdroogmakerij.
1829
Er wordt gestart met de trapsgewijze uitmaling van het water uit het Zuidplasgebied met behulp van 21 molens tussen Kortenoord en Moordrecht. Het water wordt uit het gebied naar de Ringvaart gemalen en vervolgens via de Lage Boezem en de Hoge Boezem naar de Hollandsche IJssel gevoerd.
Tussen de Ringvaart en de IJssel wordt een sluizencomplex gebouwd. Deze krijgt de naam Snelle Sluis, vernoemd naar de buitendijkse Snellepolder. De Snelle Sluis doet dienst als uitwateringssluis en schutsluis.
-
1876
Het land is volledig drooggemalen door molens en stoomgemalen.
1879
Diverse molens worden verkocht of afgebroken.
1987
De bovensluis wordt vervangen. Het sluiswachtershuisje wordt afgebroken. Door de nieuwe bovensluis verliest de benedensluis haar functie. Er lijkt geen onderhoud te worden gepleegd.
1991
De provincie Zuid-Holland zet de Snelle Sluis op de concept-Provinciale monumentenlijst
1996
In reactie op een brief van de Historische Vereniging Moordrecht geeft het Hoogheemraadschap van Schieland (destijds zonder Krimpenerwaard) aan in gesprek te willen over de toekomst van de Snelle Sluis.
-
2002
De Historische Vereniging Moordrecht trekt wederom aan de bel over de slechte staat van de sluis. In een brief vraagt ze het hoogheemraadschap het onderhoud van het complex alsnog ter hand te nemen.
> Brief HVM aan hoogheemraadschap
2006
Het hoogheemraadschap geeft opdracht voor het maken van een verkennende studie naar de huidige toestand van de benedenkolk van de Snelle Sluis te Moordrecht. In zijn onderzoeksrapport concludeert bureau Witteveen en Bos dat ‘het verloren laten gaan in tegenspraak zou zijn met het provinciale monumentenbeleid’ (zie bladzijde 12 in het rapport).
> Rapport studie Witteveen en Bos
2008
Omdat er na het onderzoek van Witteveen & Bos in 2006 niets lijkt te zijn gebeurd in het proces rond de Snelle Sluis, laat de Historische Vereniging zelf een rapport met adviezen opstellen door ir. G.J. Arends.
2011
Wethouder Van der Torn van Zuidplas belooft in een gesprek met de historische vereniging onderzoek te laten doen naar de Snelle Sluis.
2015
De gemeente Zuidplas zet de Snelle Sluis op een concept-monumentenlijst. Per abuis wordt dit niet gemeld aan het hoogheemraadschap.
-
Februari 2016
De Historische Vereniging Moordrecht vraagt opnieuw aandacht voor de Snelle Sluis bij het hoogheemraadschap, de gemeente en de provincie.
> Brief van historische vereniging
Op verzoek van het hoogheemraadschap haalt de gemeente de Snelle Sluis – zonder advies van de monumentencommisie – van de concept-monumentenlijst, omdat de aanwijzing in 2015 niet was aangemeld bij het schap.
> Brief gemeente Zuidplas aan hoogheemraadschap
Maart 2016
Het hoogheemraadschap heeft een rapport laten maken door bureau Delfgou, waaruit zou blijken dat de sluis geen monumentale waarde heeft. Het schap neemt direct een principebesluit tot sloop van de sluis.
April 2016
Het hoogheemraadschap werkt aan de sluis en haalt de deuren weg.
Het hoogheemraadschap geeft antwoord op de brief van de historische vereniging van februari.
> Brief van het schap over de werkzaamheden
De historische vereniging schrijft meteen terug met vragen over deze brief.
> Reactie op brief van hoogheemraadschap
Alle historische organisaties in de gemeente Zuidplas scharen zich achter de actie van de Historische Vereniging Moordrecht en schrijven gezamenlijk een brief hierover naar het College van Burgemeester en Wethouders van Zuidplas.
> Brief historische organisaties
Mei 2016
In een gesprek met wethouder Muller adviseert hij de historische vereniging zich te wenden tot de provincie.
Bij monde van ir. G.J. Arends reageert de historische vereniging op het rapport van Delfgou.
Het hoogheemraadschap kondigt in een besloten bijeenkomst aan de sluis te willen slopen.
> Reactie ir. G.J. Arends op rapport Delfgou
JUNI 2016 – JANUARI 2017: START ACTIE VOOR BEHOUD
Juni 2016
De historische vereniging start een petitie tegen de sloop en vóór het behoud van de sluis. Deze wordt door meer dan 1000 bezorgde burgers ondertekend, onder wie velen in het buitenland.
De historische vereniging schrijft op aanraden van wethouder Muller van Zuidplas een brief naar de provincie. Naar aanleiding van deze brief wordt de historische vereniging uitgenodigd voor een gesprek bij de provincie.
In een gesprek met de provincie wordt duidelijk dat deze instantie niets voor het behoud van de sluis kan betekenen, zolang deze geen status heeft als gemeentelijk monument.
De historische vereniging verzoekt de gemeente Zuidplas om de sluis op de gemeentelijke monumentenlijst te zetten.
De historische vereniging verzoekt het hoogheemraadschap om het besluit tot sloop van de Snelle Sluis aan te houden.
> Verzoek om sluis op monumentenlijst te zetten
> Brief over petitie aan raadsleden Zuidplas
Augustus 2016
De historische vereniging biedt ruim 950 petities aan voor het behoud van de Snelle Sluis aan wethouder Hordijk. Het aantal ondertekenaars loopt daarna nog op tot ver boven de 1000.
Een bezoeker van Monumentendag ondertekent de petitie in de Hervormde Kerk.
September 2016
Tijdens Open Monumentendag vraagt de historische vereniging speciale aandacht voor de Snelle Sluis.
Oktober 2016
In een ambtelijk gesprek met het hoogheemraadschap en de gemeente wordt aangeraden dat de vereniging weer met de provincie gaat praten.
November 2016
Wederom gaan provincie en historische vereniging in gesprek. Geen nieuwe ontwikkelingen.
De vereniging roept de gemeenteraadsleden van Zuidplas op in het geweer te komen voor het behoud van de Snelle Sluis.
> Oproep aan raadsleden en bestuursleden hoogheemraadschap
De vereniging geeft de Snelle Sluis op voor de Kansenkaart Recreatie rond de IJssel.
Diverse verenigingen ondersteunen de actie van de historische vereniging, waaronder de Stichting Historische Sluizen en Stuwen Nederland, het Gouds Watergilde en de vereniging van historische-booteigenaren ‘Oude Glorie’.
> Brief Stichting Historische Sluizen en Stuwen Nederland
Januari 2017
De historische vereniging spreekt in tijdens de gemeenteraadsvergadering van Zuidplas, waarin de informatienota over de Snelle Sluis wordt besproken.
-
Februari 2017
De historische vereniging stuurt een advies over de Snelle Sluis naar de provincie, de gemeente en het hoogheemraadschap.
Eerste advies van historische vereniging
In Oudheidkamer Het Weeshuis volgt een verkennend gesprek met de nieuwe ambtenaar van het hoogheemraadschap over het dossier Snelle Sluis.
Snel daarop volgt een gesprek bij het hoogheemraadschap, in aanwezigheid van een andere nieuwe ambtenaar.
De Monumentencommissie van Zuidplas meldt in reactie op het rapport van Delfgou dat ze de Snelle Sluis nog steeds als monument beschouwt. De commissie signaleerde concrete manco’s in het rapport.
De monumentencommissie stelde o.a. vast dat de waardevolle peilschalen in de boven- en benedensluis in het rapport Delfgou volledig waren genegeerd.
Maart 2017
De vereniging gaat bestuurlijk in gesprek met het hoogheemraadschap en de gemeente. Het schap geeft aan zelf een onderzoek te starten dat eind april/mei 2017 zou moeten zijn.
De historische vereniging stuurt het Hoogheemraadschap en de gemeente Zuidplas per mail een aanvullend advies, in samenspraak met sluizenexperts ir. Jan Arends en Hans Verwey,.
> Tweede advies van historische vereniging
De vereniging stuurt per mail een antwoord op de nog liggende vragen van het hoogheemraadschap.
April 2017
Het hoogheemraadschap vraagt wederom een gesprek aan. Op onze vraag ‘waarover’ krijgen we geen antwoord.
Mei 2017
De Snelle Sluis staat op gemeentelijke website van Zuidplas vermeld als monument! Een vergissing? Of toch een voorschot op de toekomst…
De historische vereniging vraagt het hoogheemraadschap wanneer het beloofde onderzoeksrapport komt. Er wordt afgesproken om vóór eind juli samen aan tafel te gaan om het rapport te bespreken.
Juni 2017
Op 28 juni pleit HVM-voorzitter Marijke Edel tijdens de Verenigde Vergadering van het hoogheemraadschap voor behoud en restauratie van de sluis.
> Pleidooi HVM bij hoogheemraadschap
Juli 2017
Het AD plaatst op 9 juli een interview met Streekhistoricus Adri den Boer en Jan Arends van de Vereniging Sluizen en Stuwen, waarin ze uitleggen waarom sloop van de sluis uit den boze is.
Op 20 juni bespreekt het hoogheemraadschap het rapport over de voorgenomen sloop met de gemeente Zuidplas en de historische vereniging. Afgesproken wordt het rapport nog niet naar buiten te brengen, zolang het dagelijks bestuur van het schap het rapport nog niet heeft besproken.
Desondanks publiceert het schap zelf dezelfde dag nog een persbericht.
HVM vraagt de leden van de verenigde vergadering van het schap hun oordeel over het rapport op te schorten in afwachting van een reactie van de historische vereniging.
Augustus 2017
De historische vereniging verzoekt de gemeente opnieuw om de Snelle Sluis aan te wijzen als monument.
Op 10 augustus komt de historische vereniging met een reactie op het rapport. Ze betwist het becijferde kostenverschil van € 2 miljoen tussen sloop en restauratie en adviseert een onafhankelijk onderzoek.
> Reactie HVM op rapport hoogheemraadschap
Op de gemeentelijke website wordt de Snelle Sluis aangemerkt als gemeentelijk monument. Eerder gaf de gemeente echter aan dat dit een ‘foutje’ betrof. Sinds kort is de status van monument echter ook in het Kadaster vastgelegd. Op 27 augustus vraagt de historische vereniging het College van B en W per mail om duidelijkheid: is de sluis een monument of niet?
September 2017
Sluisexpert Ir. G. Jan Arends en HVM-voorzitter Marijke Edelen spreken woensdag 6 september in tijdens de commissievergadering integraal waterbeheer van het hoogheemraadschap. Ze wijzen op het grote verschil tussen de kostenramingen van Antea Group in 2017 (restauratie is 4 keer zo duur als sloop) en Witteveen+Bos in 2006 (minimum-restauratie is 4 keer zo goedkoop als sloop). Hun verzoek verzoek om nader onderzoek naar de werkelijke kosten van sloop en restauratie wordt afgewezen.
> inspreektekst HVM-voorzitter Marijke Edel
> inspreektekst ir. G. Jan Arends
> vergelijking kostenramingen van Antea Group en Witteveen+Bos
> inspectierapport Antea Group 2017
> kostenraming sloop en restauratie volgens Antea Group 2017
> rapport verkennende studie Witteveen+Bos 2006
> kostenraming sloop en restauratie volgens Witteveen+Bos 2006
De historische vereniging stuurt op 15 september een ‘brandmail’ naar alle gemeenteraadsleden van Zuidplas, in een ultieme poging om sloop te voorkomen.
