Dossier Snelle Sluis: alles over de strijd tegen sloop
Historische vereniging al meer dan 25 jaar op de bres voor herstel
Begin 2016 maakte het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard bekend de Snelle Sluis bij Moordrecht te willen slopen. De Historische Vereniging Moordrecht klom toen direct in de pen om dit icoon voor de Zuidplas voor sloop te behoeden. Ook werd een petitie gestart tegen de sloopplannen, die inmiddels door meer dan 1000 ongeruste burgers wordt gesteund.
Minder bekend is dat de historische vereniging al veel langer strijdt tegen de aftakeling van het watermonument. Sinds 1991, meer dan 25 jaar geleden, heeft het HVM-bestuur het hoogheemraadschap, de provincie en de gemeente Zuidplas keer op keer gewezen op de slechte staat van de sluis en het grote belang van herstel.
Eind juli 2017 is een gesprek gepland met het waterschap over de toekomst van het historische complex. Hopelijk is de strijd tegen sloop niet vergeefs geweest.
Om inzicht te geven in de historie van de Snelle Sluis en de lange strijd van de historische vereniging voor behoud van het monument, geven we hieronder een chronologisch overzicht van de mijlpalen, vanaf de 17e eeuw tot nu toe, ondersteund met de bijbehorende documenten.
De historische vereniging vecht al meer dan een kwart eeuw voor behoud van de sluis.
De dorpen in en rond het huidige Zuidplasgebied worden bedreigd door de oprukkende plassen die waren ontstaan door de vervening. De eerste plannen voor inpoldering worden gesmeed.
1807
Particuliere plannen voor de inpoldering van het Zuidplasgebied komen niet van de grond. Het Rijk pakt daarom deze taak op en start een Staatsdroogmakerij.
1829
Er wordt gestart met de trapsgewijze uitmaling van het water uit het Zuidplasgebied met behulp van 21 molens tussen Kortenoord en Moordrecht. Het water wordt uit het gebied naar de Ringvaart gemalen en vervolgens via de Lage Boezem en de Hoge Boezem naar de Hollandsche IJssel gevoerd.
Tussen de Ringvaart en de IJssel wordt een sluizencomplex gebouwd. Deze krijgt de naam Snelle Sluis, vernoemd naar de buitendijkse Snellepolder. De Snelle Sluis doet dienst als uitwateringssluis en schutsluis.
Het land is volledig drooggemalen door molens en stoomgemalen.
1879
Diverse molens worden verkocht of afgebroken.
1987
De bovensluis wordt vervangen. Het sluiswachtershuisje wordt afgebroken. Door de nieuwe bovensluis verliest de benedensluis haar functie. Er lijkt geen onderhoud te worden gepleegd.
1991
De provincie Zuid-Holland zet de Snelle Sluis op de concept-Provinciale monumentenlijst
In reactie op een brief van de Historische Vereniging Moordrecht geeft het Hoogheemraadschap van Schieland (destijds zonder Krimpenerwaard) aan in gesprek te willen over de toekomst van de Snelle Sluis.
De Historische Vereniging Moordrecht trekt wederom aan de bel over de slechte staat van de sluis. In een brief vraagt ze het hoogheemraadschap het onderhoud van het complex alsnog ter hand te nemen.
Het hoogheemraadschap geeft opdracht voor het maken van een verkennende studie naar de huidige toestand van de benedenkolk van de Snelle Sluis te Moordrecht. In zijn onderzoeksrapport concludeert bureau Witteveen en Bos dat ‘het verloren laten gaan in tegenspraak zou zijn met het provinciale monumentenbeleid’ (zie bladzijde 12 in het rapport).
Omdat er na het onderzoek van Witteveen & Bos in 2006 niets lijkt te zijn gebeurd in het proces rond de Snelle Sluis, laat de Historische Vereniging zelf een rapport met adviezen opstellen door ir. G.J. Arends.
Op verzoek van het hoogheemraadschap haalt de gemeente de Snelle Sluis – zonder advies van de monumentencommisie – van de concept-monumentenlijst, omdat de aanwijzing in 2015 niet was aangemeld bij het schap.
Het hoogheemraadschap heeft een rapport laten maken door bureau Delfgou, waaruit zou blijken dat de sluis geen monumentale waarde heeft. Het schap neemt direct een principebesluit tot sloop van de sluis.
Alle historische organisaties in de gemeente Zuidplas scharen zich achter de actie van de Historische Vereniging Moordrecht en schrijven gezamenlijk een brief hierover naar het College van Burgemeester en Wethouders van Zuidplas.
De historische vereniging start een petitie tegen de sloop en vóór het behoud van de sluis. Deze wordt door meer dan 1000 bezorgde burgers ondertekend, onder wie velen in het buitenland.
De historische vereniging schrijft op aanraden van wethouder Muller van Zuidplas een brief naar de provincie. Naar aanleiding van deze brief wordt de historische vereniging uitgenodigd voor een gesprek bij de provincie.
In een gesprek met de provincie wordt duidelijk dat deze instantie niets voor het behoud van de sluis kan betekenen, zolang deze geen status heeft als gemeentelijk monument.
De historische vereniging verzoekt de gemeente Zuidplas om de sluis op de gemeentelijke monumentenlijst te zetten.
De historische vereniging verzoekt het hoogheemraadschap om het besluit tot sloop van de Snelle Sluis aan te houden.
De historische vereniging biedt ruim 950 petities aan voor het behoud van de Snelle Sluis aan wethouder Hordijk. Het aantal ondertekenaars loopt daarna nog op tot ver boven de 1000.
De vereniging geeft de Snelle Sluis op voor de Kansenkaart Recreatie rond de IJssel.
Diverse verenigingen ondersteunen de actie van de historische vereniging, waaronder de Stichting Historische Sluizen en Stuwen Nederland, het Gouds Watergilde en de vereniging van historische-booteigenaren ‘Oude Glorie’.
In Oudheidkamer Het Weeshuis volgt een verkennend gesprek met de nieuwe ambtenaar van het hoogheemraadschap over het dossier Snelle Sluis.
Snel daarop volgt een gesprek bij het hoogheemraadschap, in aanwezigheid van een andere nieuwe ambtenaar.
De Monumentencommissie van Zuidplas meldt in reactie op het rapport van Delfgou dat ze de Snelle Sluis nog steeds als monument beschouwt. De commissie signaleerde concrete manco’s in het rapport.
Maart 2017
De vereniging gaat bestuurlijk in gesprek met het hoogheemraadschap en de gemeente. Het schap geeft aan zelf een onderzoek te starten dat eind april/mei 2017 zou moeten zijn.
De historische vereniging stuurt het Hoogheemraadschap en de gemeente Zuidplas per mail een aanvullend advies, in samenspraak met sluizenexperts ir. Jan Arends en Hans Verwey,.
De vereniging stuurt per mail een antwoord op de nog liggende vragen van het hoogheemraadschap.
April 2017
Het hoogheemraadschap vraagt wederom een gesprek aan. Op onze vraag ‘waarover’ krijgen we geen antwoord.
Mei 2017
De Snelle Sluis staat op gemeentelijke website van Zuidplas vermeld als monument! Een vergissing? Of toch een voorschot op de toekomst…
De historische vereniging vraagt het hoogheemraadschap wanneer het beloofde onderzoeksrapport komt. Er wordt afgesproken om vóór eind juli samen aan tafel te gaan om het rapport te bespreken.
Juni 2017
Op 28 juni pleit HVM-voorzitter Marijke Edel tijdens de Verenigde Vergadering van het hoogheemraadschap voor behoud en restauratie van de sluis.
Het AD plaatst op 9 juli een interview met Streekhistoricus Adri den Boer en Jan Arends van de Vereniging Sluizen en Stuwen, waarin ze uitleggen waarom sloop van de sluis uit den boze is.
Op 20 juni bespreekt het hoogheemraadschap het rapport over de voorgenomen sloop met de gemeente Zuidplas en de historische vereniging. Afgesproken wordt het rapport nog niet naar buiten te brengen, zolang het dagelijks bestuur van het schap het rapport nog niet heeft besproken.
Desondanks publiceert het schap zelf dezelfde dag nog een persbericht.
HVM vraagt de leden van de verenigde vergadering van het schap hun oordeel over het rapport op te schorten in afwachting van een reactie van de historische vereniging.
Augustus 2017
De historische vereniging verzoekt de gemeente opnieuw om de Snelle Sluis aan te wijzen als monument.
Op 10 augustus komt de historische vereniging met een reactie op het rapport. Ze betwist het becijferde kostenverschil van € 2 miljoen tussen sloop en restauratie en adviseert een onafhankelijk onderzoek.
Op de gemeentelijke website wordt de Snelle Sluis aangemerkt als gemeentelijk monument. Eerder gaf de gemeente echter aan dat dit een ‘foutje’ betrof. Sinds kort is de status van monument echter ook in het Kadaster vastgelegd. Op 27 augustus vraagt de historische vereniging het College van B en W per mail om duidelijkheid: is de sluis een monument of niet?
Sluisexpert Ir. G. Jan Arends en HVM-voorzitter Marijke Edelen spreken woensdag 6 september in tijdens de commissievergadering integraal waterbeheer van het hoogheemraadschap. Ze wijzen op het grote verschil tussen de kostenramingen van Antea Group in 2017 (restauratie is 4 keer zo duur als sloop) en Witteveen+Bos in 2006 (minimum-restauratie is 4 keer zo goedkoop als sloop). Hun verzoek verzoek om nader onderzoek naar de werkelijke kosten van sloop en restauratie wordt afgewezen.
De historische vereniging stuurt op 15 september een ‘brandmail’ naar alle gemeenteraadsleden van Zuidplas, in een ultieme poging om sloop te voorkomen.